‘Iedere verpleegkundige kan het verschil maken’
Masterclass met Caroline Otter
Bij de Santeon ziekenhuizen werken ruim 34.000 professionals. Samen beschikken zij over een schat aan kennis en ervaring. Laat je inspireren door deze masterclass van een van deze collega’s. Dit keer Caroline Otter, adviseur verpleegkundig domein bij Santeon.
Na bijna vijftig jaar in het vak gaat Caroline Otter met pensioen. Deze maand neemt ze afscheid. Otter was verpleegkundige, praktijkopleider, adviseur en onderzoeker. Maar vooral was ze pleitbezorger voor de ontwikkeling van verpleegkundig leiderschap: “Als wij als verpleegkundigen ons vak serieus nemen, gaat de rest dat ook doen.”
Toen Otter in 2009 met de voorloper van Santeon naar de Verenigde Staten reisde om kennis te maken met het principe van de Magnet Hospitals, gebeurde er iets. “Regelmatig werd gezegd: de verpleegkundige is aan zet. Op een gegeven moment dacht ik: ik bén verpleegkundige – misschien moet ik dan zelf wat gaan doen.” Dat was het begin van haar missie om de verpleegkundige beroepsgroep steviger te positioneren, zowel bij haar ‘eigen’ Martini Ziekenhuis als binnen Santeon.
“Binnen Santeon kunnen we op bestuurlijk niveau meepraten en invloed uitoefenen. In veel andere ziekenhuizen is dat nog niet vanzelfsprekend.”
Vaste plek aan de bestuurstafel
“De essentie van verpleegkundig leiderschap is het zichtbaar maken van de rol en waarde van verpleegkundigen,” zegt Otter. “Verpleegkundigen vormen de grootste groep professionals in het ziekenhuis. Je kunt geen ziekenhuis runnen zonder verpleegkundigen. Dan moet je ook betrokken zijn bij beleid en besluiten.” Wat na de reis in 2009 begon als een enthousiast werkgroepje, groeide uit tot de Verpleegkundige Staf Santeon. “Als werkgroep binnen de portefeuille HR werden we in het begin ‘gedoogd’, maar langzaamaan kregen we steeds meer ruimte. Aad Schouten, destijds HR-directeur van het OLVG, maakte zich hier hard voor. We kregen de kans om onze positie steeds weer te verduidelijken bij bestuurders en die zagen daar ook echt de waarde van in. Uiteindelijk kregen we binnen Santeon een eigen portefeuille en positie. Sinds 2021 is de Verpleegkundige Staf Santeon officieel en praten verpleegkundigen net als medisch specialisten mee over beleid: “We hebben een vaste plek aan de bestuurstafel.” Otter benadrukt hoe bijzonder dat is. “Binnen Santeon en de Santeon ziekenhuizen kunnen we op bestuurlijk niveau meepraten en invloed uitoefenen. In veel andere ziekenhuizen is dat nog niet vanzelfsprekend.”
Zelfmanagement: sleutel voor toekomstbestendige zorg
In 2024 promoveerde Otter op het onderwerp ‘Verpleegkundige ondersteuning van het zelfmanagement van patiënten tijdens de ziekenhuisopname. “Zelfmanagement is de kern van verpleegkundig handelen,” aldus Otter. “Verpleegkundigen kunnen bij de zorgverlening in het ziekenhuis aansluiten bij wat patiënten zelf al doen en hen tijdens de opname voorbereiden op wat ze thuis nodig hebben. Dat betekent: hen actief betrekken bij de zorg en ondersteunen in het zelfstandig omgaan met hun gezondheid.” Volgens Otter vraagt dit om vakkennis, bewustzijn en lef. “Als verpleegkundige moet je steeds denken: wat heeft deze patiënt nodig om straks thuis verder te kunnen?” Zelfmanagement moet volgens haar niet alleen in de praktijk meer aandacht krijgen, maar ook worden verankerd in beleid en opleidingen. “Pas dan veranderen we echt iets. Het is een belangrijke sleutel voor toekomstbestendige zorg.”
“Maak zichtbaar wat je onmisbaar maakt.”
Focus op de essentie van het vak
Als Otter naar de toekomst kijkt, heeft ze een duidelijke boodschap. “We moeten verpleegkundigen inzetten voor waarvoor ze zijn opgeleid en waarvoor ze nodig zijn,” zegt ze. “Het is belangrijk dat verpleegkundigen zich niet laten afleiden door randzaken, maar focussen op de kern van het vakgebied, zeker in het licht van de groeiende personeelstekorten. Ze roept verpleegkundigen en leidinggevenden dan ook op om samen te praten over de essentie van het vak: “Ga samen in gesprek over de kern van het vakgebied. Wat is onze toegevoegde waarde, wat maakt ons onmisbaar? Maak dat zichtbaar. Verpleegkundig leiderschap is volgens Otter niet voorbehouden aan een specifieke groep: “Iedere verpleegkundige kan het verschil maken. Als je ziet dat iets beter kan, pak het dan op. Wacht niet tot iemand anders het doet. Want als jij je vak serieus neemt, gaan anderen dat ook doen.”